Το πεπτικό έλκος είναι μία λύση της συνέχειας του βλεννογόνου, η οποία μπορεί πιο απλά να χαρακτηρισθεί ως διάβρωση ή «πληγή», και η οποία συμβαίνει είτε στο στομάχι (γαστρικό έλκος), είτε στο δωδεκαδάκτυλο (δωδεκαδακτυλικό έλκος). Προκαλείται από τα όξινα υγρά του στομάχου και μπορεί να επεκταθεί στο υποβλεννογόνιο ή και μυϊκό στρώμα.
Ορισμένοι τύποι έλκους οφείλονται στην αυξημένη έκκριση των γαστρικών οξέων, ενώ κάποιοι άλλοι στη μειωμένη έκκριση (υποχλωρυδρία), η οποία ευθύνεται για την πρόκληση ατροφικής γαστρίτιδας και κατ’ επέκταση τη μείωση των αμυντικών και επανορθωτικών μηχανισμών του βλεννογόνου του στομάχου.
Στους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη πεπτικού έλκους ανήκουν: Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter pylori ή H. pylori), η χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (NSAIDs), το αλκοόλ, το κάπνισμα και το σύνδρομο Zollinger-Ellison, ή αλλιώς γαστρίνωμα (νευροενδοκρινής όγκος που παράγει γαστρίνη).
Παίζει κάποιο ρόλο η διατροφή στην αντιμετώπιση του πεπτικού έλκους και τι θα πρέπει να προσέξει κάποιος ελκοπαθής στη διατροφή του;
Αρχικά, με τη διάγνωση του πεπτικού έλκους, θα πρέπει ο ελκοπαθής να παραπέμπεται στον διαιτολόγο, ώστε αυτός να αξιολογήσει τη διατροφική του κατάσταση και βάσει αυτής να του συστήσει την κατάλληλη διατροφική θεραπεία.
Η διατροφική αξιολόγηση του ελκοπαθούς μπορεί να ανιχνεύσει τυχόν διατροφικές ελλείψεις, οι οποίες μπορεί να οφείλονται στα συμπτώματα του πεπτικού έλκους ή στις επιπλοκές αυτού (π.χ. στένωση του πυλωρού) και οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν το σωματικό βάρος.
Σκοπός της διατροφικής θεραπείας στο πεπτικό έλκος είναι η καταστολή της υπερέκκρισης των γαστρικών υγρών, ώστε να περιορισθεί ο πόνος και να αποκατασταθεί η λύση της συνέχειας του βλεννογόνου.
Επειδή, όπως ήδη αναφέρθηκε, αυτή η λύση της συνέχειας είναι ουσιαστικά μία πληγή στο βλεννογόνο, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βάση στην επαρκή πρόσληψη πρωτεϊνών η οποία θα επιταχύνει την επούλωση.
Πέρα των πρωτεϊνών, προσοχή πρέπει να δοθεί και στην κάλυψη των αναγκών για συγκεκριμένα μικροθρεπτικά συστατικά, όπως είναι ο ψευδάργυρος και το σελήνιο. Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού μηχανισμού και έχει θέση στην επούλωση των τραυματισμών, ενώ το σελήνιο έχει βρεθεί ότι περιορίζει τις επιπλοκές της μόλυνσης και ενισχύει την επουλωτική διαδικασία.
Υπάρχουν ορισμένες καθημερινές συνήθειες, όπως είναι το κάπνισμα (κυρίως η νικοτίνη) και το αλκοόλ, αλλά και τρόφιμα τα οποία επιδεινώνουν τα συμπτώματα του πεπτικού έλκους, καθώς αυξάνουν την έκκριση των γαστρικών υγρών ή και μειώνουν την έκκριση της προστατευτικής βλέννας.
Έτσι, συστήνεται οι ελκοπαθείς να απέχουν από το κάπνισμα και την κατανάλωση αλκοόλης, καθώς και από την κατανάλωση καφέ και αναψυκτικών. Ο καφές, ακόμη και ο ντεκαφεϊνέ, αυξάνει την παραγωγή των γαστρικών οξέων, ενώ τα αναψυκτικά, λόγω του αερίου διοξειδίου του άνθρακα, προκαλούν διάταση του στομάχου και δυσπεψία.
Υπάρχουν ορισμένα τρόφιμα, όπως είναι τα πικάντικα, τα όξινα και τα πολύ λιπαρά, τα οποία επιδρούν άμεσα στο βλεννογόνο του στομάχου και τον ερεθίζουν, οπότε επιδεινώνουν τα συμπτώματα και προκαλούν επιγαστραλγία.
Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται ή να καταναλώνονται με προσοχή:
| Κατηγορία τροφίμων | Επιτρέπονται | Επιτρέπονται με προσοχή | Αποφυγή |
| Γαλακτοκομικά | Γάλα, γιαούρτι και τυριά χαμηλά σε λιπαρά, ζυμωμένα προϊόντα (κεφίρ, αριάνι κλπ.) | Λιπαρά τυριά (φέτα, γραβιέρα, κασέρι κλπ.) | – |
| Έλαια και λιπαρά | Ελαιόλαδο, φυτικά έλαια | Τηγανητά τρόφιμα | |
| Φρούτα | Μήλο, πεπόνι, μπανάνα, παπάγια | Πορτοκάλι, ανανάς, passion fruit, φράουλα | Λεμόνι |
| Λαχανικά | Πράσινα φυλλώδη, καρότο, παντζάρι, σπανάκι, kale (λαχανίδα), κολοκύθι, ραντίτσιο, πράσο | Μπρόκολο, κουνουπίδι, λάχανο, αγγούρι, κρεμμύδι, πιπεριά, ντομάτα, σκόρδο | Πικάντικα και καυτερά τρόφιμα |
| Όσπρια | Φακές, σόγια, αρακάς | Φασόλια | – |
| Γλυκά | Σοκολάτα | ||
| Ροφήματα | Φυσικοί χυμοί | Χυμοί όξινων φρούτων (λεμόνι, πορτοκάλι) | Καφές, μαύρο τσάι, αναψυκτικά |
| Άλλα τρόφιμα | – | Κέτσαπ, μαγιονέζα, μουστάρδα | Μπαχαρικά, σπόροι μουστάρδας |
Η επαρκής πρόσληψη φυτικών ινών είναι εξαιρετικής σημασίας στη διαχείριση του πεπτικού έλκους. Οι φυτικές ίνες δρουν σαν ρυθμιστές της οξύτητας, μειώνοντας τη συγκέντρωση των χολικών οξέων στο στομάχι, αλλά και τον χρόνο διέλευσης της τροφής από τον πεπτικό σωλήνα.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει για τους ελκοπαθείς την πρόσληψη 20 έως 30 γραμμαρίων φυτικών ινών ημερησίως.
Μία ισορροπημένη διατροφή είναι απαραίτητο κομμάτι της θεραπευτικής διαχείρισης του πεπτικού έλκους, μιας και συγκεκριμένα τρόφιμα και θρεπτικά συστατικά τροφίμων μπορούν να επιδεινώσουν ή να μετριάσουν τα συμπτώματα.
Η προσέγγιση του κάθε ελκοπαθούς είναι εξατομικευμένη καθώς δεν υπάρχουν γενικοί κανόνες. Τρόφιμα που μπορεί να επιδεινώνουν τα συμπτώματα σε έναν ελκοπαθή μπορεί να μην έχουν επίδραση σε κάποιον άλλο.
Είναι πολύ σημαντικό ο ελκοπαθής να αξιολογείται από τον ειδικό Διαιτολόγο – Διατροφολόγο, ο οποίος θα ανιχνεύσει τυχόν διατροφικές ελλείψεις και θα σχεδιάσει το κατάλληλο διατροφικό σχήμα.
Γιάννης Δαλδάς
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
ALTERLIFE Fitness Excellence
